Depresja

Rozmawiając z osobą cierpiącą na depresję należy pamiętać o tym, by być jak najbardziej empatycznym. Zamiast dawać rady, lepiej zaproponować wysłuchanie tego, o czym chory chciałby opowiedzieć.

Małgorzata Stawarz

 

Czym jest depresja?

       Choroba afektywna jednobiegunowa, zwana potocznie depresją, to jedna z najczęściej diagnozowanych chorób psychicznych. Według raportu Narodowego Funduszu Zdrowia w 2018 roku świadczenia dla osób z rozpoznaną depresją udzielono w Polsce 630 tys. pacjentom. Nie jest to jednak w pełni wiarygodna liczba, gdyż bardzo wiele osób nie udaje się do specjalisty pomimo występowania objawów.

       Depresja jest ogólną nazwą dla grupy zaburzeń psychicznych, dzielących się na wiele podstanów. Za najistotniejsze objawy uważa się przede wszystkim: obniżenie nastroju, anhedonię (czyli niezdolność do odczuwania radości), oraz obniżenie poziomu energii prowadzące do wzmożonej męczliwości i niechęci w podejmowaniu aktywności, utrzymujące się przez co najmniej 2 tygodnie. Dodatkowo wystąpić mogą również: osłabienie koncentracji, poczucie winy, zaniżone poczucie własnej wartości, pesymistyczne widzenie przyszłości, zaburzenia snu i apetytu, a także myśli i czyny samobójcze. Wystąpienie takich objawów i długotrwałe utrzymywanie się jest sygnałem, że należy skontaktować się ze specjalistą.

Co wywołuje depresję?

       Teorii na temat czynników wywołujących depresję jest wiele. W artykule „What causes depression in adults?” M. Bembnowska i J. Jośko-Ochojska, a także Robert Leahy w książce “Pokonaj depresję zanim ona pokona Ciebie” opisują te najbardziej znaczące.

       Są to na przykład:
●   Traumatyczne sytuacje i trudne doświadczenia życiowe, związane z problemami rodzinnymi, dużą ilością stresu, uzależnieniami (własnymi lub członków najbliższego otoczenia).
●   Samotność i rozluźnienie więzi międzyludzkich, osłabienie związków wspólnotowych.
●   Wpajane wartości i normy społeczne, którym ciężko jest w pełni sprostać, a także tendencja do porównywania się z innymi osobami.
●   Inne zaburzenia i choroby psychiczne, takie jak zaburzenia osobowości (m.in. bordeline), schizofrenia, zaburzenia obsesyjno – kompulsywne
●   Problemy z regulacją emocji, z których może wynikać nadmierne picie alkoholu, palenie, przyjmowanie leków czy narkotyków.

      Wszystkie wspomniane czynniki wiążą się lub mogą być przyczyną zaburzenia neuroprzekaźnictwa w ośrodkowym układzie nerwowym (szczególnie serotoniny, dopaminy i noradrenaliny) i prowadzić do rozwoju depresji.

Kto może zachorować?

      Depresja najczęściej diagnozowana jest w okresie wczesnej dorosłości (do 30. roku życia). U kobiet pierwszy epizod depresyjny może pojawić się nawet w wieku 15-19 lat, u mężczyzn zazwyczaj między 24. a 29. rokiem życia, jednak możemy na nią zachorować w każdym wieku. Depresja coraz częściej zaczyna dotykać dzieci i młodzież. Zazwyczaj spowodowana jest współistnieniem innych zaburzeń i bardzo często objawia się działaniami autodestrukcyjnymi. U młodszych dzieci choroba może być diagnozowana na podstawie większej drażliwości, niechęci do współpracy, apatii i braku zainteresowania wcześniej chętnie podejmowanymi czynnościami.

Skąd bierze się depresja u dzieci?

      Już we wczesnych stadiach ciąży emocje przeżywane przez matkę wywierają duży wpływ na kształtowanie się mózgu dziecka. Jeśli we krwi kobiety utrzymuje się wysoki poziomu kortyzolu – hormonu stresu – może dojść do poważnych modyfikacji w komórkach nerwowych i glejowych w mózgu dziecka. Zmiany te mogą mieć później duży wpływ na wystąpienie objawów depresyjnych. Depresja i stany lękowe matki mogą być niejako przez dzieci „odziedziczone”. U starszych dzieci na pojawienie się depresji największy wpływ ma poziom przeżywanego stresu, wywołanego szczególnie przez szkołę i relacje z rówieśnikami. Poczucie odizolowania od grupy i wykluczenia utrudnia dziecku nawiązanie – niezbędnych do prawidłowego rozwoju – relacji z innymi. Depresja może rozwinąć się na skutek niewykształcenia w dzieciństwie odpowiednich strategii pozwalających na radzenie sobie ze stresem i trudnościami. Również negatywne style rodzicielstwa (nadmierny krytycyzm i kontrola, mało okazywania uczuć i troski) mogą doprowadzić do rozwoju choroby.

Jak leczy się depresję?

       Leczenie depresji jest procesem złożonym. Składa się na niego zazwyczaj psychoterapia, czasami połączona z przyjmowaniem leków. Według American Psychological Association psychoterapią o udowodnionej skuteczności w leczeniu depresji jest terapia poznawczo-behawioralna i terapia interpersonalna. Dodatkowo, dla części osób najbardziej pomocna okazuje się terapia w nurcie psychodynamicznym. W przypadku terapii poznawczo-behawioralnej, praca z pacjentem polega na wspólnej modyfikacji nieadaptacyjnych przekonań dotyczących siebie, świata i przyszłości oraz wynikających z nich dysfunkcjonalnych zachowań oraz zniekształceń poznawczych. W ujęciu interpersonalnym dominuje analiza relacji, w jakie wchodzi osoba chora. Bierze się pod uwagę konflikty interpersonalne, role jakie w swoim życiu przyjmuje pacjent i na tej podstawie wypracowuje się mechanizmy mające pomóc w radzeniu sobie z depresją.

       Oprócz terapii pomocne może okazać się przyjmowanie leków. Przepisywane są one po wizycie u psychiatry. Efekty większości leków zaczynają być odczuwalne po 2-4 tygodniach. W przypadku przyjmowania leków nie wolno samemu zmieniać ich dawek ani zaprzestawać stosowania nawet wtedy, gdy samopoczucie się poprawia.

       W przypadku wystąpienia objawów depresyjnych i ich dłuższego utrzymywania się należy skontaktować się z psychologiem, psychoterapeutą lub psychiatrą, który oceni, jakie postępowanie jest najbardziej adekwatne. Prawidłowo przeprowadzona psychoterapia połączona z przyjmowaniem dobrze dobranych leków może sprawić, że skutecznie pokona się depresję i uniknie jej nawrotu. Podjęcie leczenia jak najwcześniej daje największą szansę na szybką i długotrwałą poprawę stanu psychicznego.

Jak zadbać osobę cierpiącą na depresję i czego nie mówić?

    Często chcąc pomóc osobom chorym, staramy się dawać im rady czy próbować je pocieszać. Chociaż nasze intencje są zazwyczaj dobre, to niektóre zdania mogą przynieść zdecydowanie więcej szkód niż pożytku.

    Należy unikać przede wszystkim takich zwrotów:
•   „Weź się w garść!” czy „Każdy ma czasem gorszy dzień”- słowa takie umniejszają znaczenie depresji, stawiają ją na równi z chwilowym obniżeniem nastroju, którym depresja nie jest; sprawiają, że osoba chora może poczuć się unieważniona.
•   „Idź na spacer, wyjdź ze znajomymi, zrób coś ze sobą” – takie rady nie są lekiem, który magicznie pozwoli osobie z depresją poczuć się lepiej; chorzy mają zazwyczaj ogromne trudności z podjęciem nawet bardzo niewymagających czynności, a podbne słowa wpędzają ich w poczucie winy i sprawią, że będą odczuwają swoją niemoc i brak motywacji jeszcze silniej.
• „Jakie Ty możesz mieć problemy?” – każdy z nas radzi sobie z trudnościami w życiu inaczej, często też nie wiemy z czym zmaga się dana osoba, dlatego należy unikać oceniania i porównywania.
• „Inni mają gorzej.” – najbardziej klasyczne, a zarazem niebezpieczne zdanie; słysząc je chory może zacząć bagatelizować swoje dolegliwości, ignorować chorobę, odmawiać leczenia, co przynieść może dramatyczne skutki.

       O czym w takim razie mówić? Rozmawiając z osobą cierpiącą na depresję należy pamiętać o tym, by być jak najbardziej empatycznym. Zamiast dawać rady, lepiej zaproponować, że z chęcią wysłucha się tego, o czym chory chciałby opowiedzieć. Warto zapytać, czego dana osoba od nas potrzebuje – czasem pomocne będzie spędzenie z nią czasu w ciszy.

 

Autorka: Małgorzata Stawarz, studentka psychologii stosowanej na Wydziale Zarządzania i Komunikacji Społecznej Uniwersytetu Jagiellońskiego

 

Bibliografia

Bembnowska, M., & Jośko-Ochojska, J. (2015). What causes depression in adults? Polish Journal of Public Health, 125(2), 116–120. https://doi.org/10.1515/pjph-2015-0037

Hammen, C. L., & Trzebiatowska, M. (2006). Depresja: [Modele kliniczne i techniki terapeutyczne : dla praktyków i pacjentów]. Gdańskie Wydawnictwo Psychologiczne.

Kielkiewicz, K., & Kennedy, I. (2015). Depression-Understanding and Therapeutic Intervention. Éisteach – Journal of the Irish Association for Counselling and Psychotherapy, 15(4).

Leahy, R. (2010). Pokonaj depresję zanim ona pokona Ciebie. Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego.

O’Hara, M. W., Stuart, S., Gorman, L. L., & Wenzel, A. (2000). Efficacy of Interpersonal Psychotherapy for Postpartum Depression. Archives of General Psychiatry, 57(11), 1039. https://doi.org/10.1001/archpsyc.57.11.1039

Popiel A., Pragłowska E. (2009). Psychoterapia poznawczo-behawioralna — praktyka oparta na badaniach empirycznych. Psychiatria w Praktyce Klinicznej 2(3).

Jeżeli szukasz psychoterapii w Krakowie, możesz zapisać się w naszym ośrodku Nurty (https://www.fundacjabezklamek.pl/psychoterapia/), korzystając z dwóch prostych sposobów:

– Napisać do nas e-mail: fundacja.bezklamek@gmail.com (odpisujemy pon-pt od 8 do 20; staramy się to robić w dniu otrzymania wiadomości). W treści podaj interesujący Cię termin (lub Twoje możliwości). Możesz wskazać psychoterapeutkę, do której chcesz się zapisać. Jeśli ta osoba nie będzie miała terminu, poinformujemy Cię o możliwości zapisu do kolejki (o ile dany specjalista taką prowadzi) lub zaproponujemy innego psychoterapeutę
– Możesz również zadzwonić na numer +48 786907645 – Jeśli jednak wybierzesz tę formę kontaktu, prosimy o telefon w pn-pt w godzinach 9-19. Gdybyśmy nie odbierali, możesz pozostawić SMS, oddzwonimy w najbliższej możliwej chwili

Napisz do nas

Nie ma nas teraz w pobliżu. Zostaw wiadomość, a odpiszemy najszybciej jak to możliwe :)

Not readable? Change text.