Psychoterapia poznawczo-behawioralna

Psychoterapia poznawczo-behawioralna opiera się na założeniu, że u podłoża problemów psychicznych leżą nieadaptacyjne przekonania, postawy i założenia na temat świata, ludzi i samego siebie.

Czym jest terapia poznawczo-behawioralna?

   Podstawą pracy w nurcie CBT (cognitive behavioural therapy) jest pogląd, że proces uczenia się (zachodzący przez całe życie!) determinuje to, jak reagujemy na spotykające nas sytuacje. Wobec tego w naszym umyśle pod wpływem różnych okoliczności powstają schematy poznawcze i emocjonalne, które później automatycznie aktywizują się pod wpływem określonych bodźców wewnętrznych i zewnętrznych. Warto zaznaczyć, że schematy – zarówno te korzystne, jak i utrudniające funkcjonowanie – powstają przez obserwację innych, własne doświadczenia i otrzymywane wzmocnienia. Dlatego głównym celem terapii w nurcie poznawczo-behawioralnym jest dotarcie do kluczowych przekonań i schematów, które są powodem wzorców odczuwania i reagowania, które powodują cierpienie pacjenta. W nurcie CBT dążymy do zmiany tych przekonań i związanych z nimi tych strategii radzenia sobie, które są niekonstruktywne i przynoszące cierpienie w przekonania i strategie adaptacyjne, czyli takie, które pozwalają na satysfakcjonujące życie.

Jak wygląda sesja terapeutyczna?

   Sesja zazwyczaj rozpoczyna się od krótkiego omówienia czasu, który minął od poprzedniej wizyty. Następnie terapeuta wraz z pacjentem ustala plan danego spotkania bądź kontynuowany jest temat z poprzedniej sesji. Przebieg spotkań jest uzależniony od problemu nad jakim pacjent aktualnie pracuje. Często poszukiwane są zniekształcenia poznawcze, nieadaptacyjne przekonania i mechanizmy podtrzymujące problem oraz sposoby na przełamanie negatywnych wzorców myślenia i zachowania. Czasami na sesji ćwiczymy stosowanie nowych umiejętności np. komunikacji potrzeb lub regulowania emocji. Często poświęca się trochę czasu na rozmowę o wnioskach wyciągniętych z zadania z poprzedniego tygodnia, a także zaplanowanie kolejnego zadania, które ma na celu wdrożenie i sprawdzenie efektywności nowych strategii myślenia i zachowania.

Jak wygląda proces terapii?

   Terapia w nurcie poznawczo-behawioralnym trwa zazwyczaj od 2 miesięcy do 2 lat (w przypadku bardzo głębokich problemów może trwać dłużej). Jej głównym celem jest rozwiązanie aktualnych problemów pacjenta i dążenie do wypracowania adaptacyjnego połączenia między myślami, emocjami i zachowaniami danej osoby. To pacjent jest bardziej aktywny i więcej mówi podczas sesji, zdarza się również, że otrzymuje tzw. zadania domowe do zrobienia między sesjami, które polegają na przykład na samoobserwacji własnych myśli i zachowań w określonych sytuacjach. Na podstawie tego, czym dzieli się pacjent, psychoterapeuta stawia hipotezy dotyczące mechanizmów, które leżą u podłoża trudności.

Cały proces podzielić można na 3 fazy, na które składają się:

 1. Diagnoza, nazwanie problemu (bądź problemów) i określenie celów terapii (tzw. konceptualizacja).

2. Praca nad realizacją celów terapeutycznych.

3. Zapobieganie nawrotom.

   Warto zaznaczyć, że to nad czym pracujemy podczas terapii może ulegać zmianie. Informacja zwrotna od terapeuty czy też większy wgląd we własne myśli, uczucia i zachowania pozwala na identyfikację nowych problemów, które mogą być dołączane do konceptualizacji. Od pacjenta zależy, czy chce podjąć pracę nad zauważonym problemem.

Trzecia fala CBT

   W nurcie poznawczo-behawioralnym poza klasycznym podejściem zwanym „drugą falą”, („pierwsza fala” to terapia behawioralna), bardzo istotną rolę odgrywa tzw. trzecia fala CBT, której metody pracy są często stosowane przez naszych psychoterapeutów. W skład trzeciofalowych odmian CBT wchodzą podejścia, które rozszerzają założenia terapii poznawczo-behawioralnej opisane powyżej. W skrócie, trzecia fala terapii poznawczo-behawioralnych skupia się na funkcji stanów psychicznych oraz kontekstach, w których występują.

Do najważniejszych podejść trzeciej fali CBT należą:

1. Terapia akceptacji i zaangażowania (Acceptance and Commitment Therapy, ACT)

   Terapia ACT bazuje na założeniu, iż żadna myśl, zachowanie czy uczucie nie są z natury dezadaptacyjne, a jedynie w pewnych kontekstach mogą jako takie funkcjonować. ACT, czasem nazywany egzystencjalnym bądź humanistycznym behawioryzmem, opiera się na teorii ram relacyjnych, zakładającej, iż umysł człowieka ma zdolność do myślenia relacyjnego to znaczy, że każdy element rzeczywistości może być wyrażony słowami, które go reprezentują i się do niego odnoszą. Wobec tego problemy i cierpienie psychiczne są zakorzenione w języku i w zależności od sposobu jego wykorzystania może być on użyteczny lub nas ranić. Według twórców ACT najważniejsza dla zdrowia psychicznego jest elastyczność psychologiczna, tj. umiejętność bycia obecnym w bieżącej chwili oraz podejmowania działań zgodnych z własnymi wartościami.

Terapia ACT opiera się na pracy nad sześcioma obszarami psychologicznymi postulowanymi w tzw. heksafleksie ACT. Są to:

 1. Akceptacja – doświadczanie myśli i uczuć takimi, jakie są, bez próby unikania ich

2. Defuzja poznawcza – nabycie umiejętności dystansowania się od nieadaptacyjnych myśli

3. Świadomość chwili obecnej – obserwowanie tego, co dzieje się w naszym umyśle i ciele, często z pomocą ćwiczeń uważności

4. Osoba jako kontekst – świadomość siebie i perspektywy, z której odbierane jest życie

5. Wartości

6. Zaangażowane działanie

  Dwa ostatnie obszary sprowadzają się do podejmowania działań zgodnych z własnym systemem wartości i wyznaczonymi celami. W praktyce w ramach ACT stosuje się techniki, które pozwalają przeprowadzić klienta przez powyższe procesy i tym samym przywrócić jego elastyczność psychologiczną.

Dla kogo? Kluczową cechą modelu elastyczności psychologicznej jest jego transdiagnostyczność – można przy pomocy tych samych kategorii rozpisać na nim niemal każdy problem psychiczny. Terapia ACT jest więc stosowana w różnorodnych obszarach; tak jak klasyczny CBT, zaliczana jest do grupy terapii evidence-based (skuteczność wykazana w wielu badaniach, zwłaszcza przy terapiach depresji, zaburzeń depresyjno-lękowych, OCD, zaburzeń psychotycznych oraz chronicznego bólu).

2. Terapia dialektyczno-behawioralna (Dialectical Behavioural Therapy, DBT)

   Terapia DBT łączy klasyczne techniki terapii poznawczo-behawioralnej z uważnością, akceptacją i procesami dialektycznymi. Głównym celem terapii jest poradzenie sobie z dysfunkcjonalnymi sposobami regulowania emocji przez klienta. Terapia DBT bazuje na filozoficznym pojęciu dialektyki i jej trzech podstawowych zasadach:

 • Zasadzie wzajemnego powiązania i całości (rzeczywistość jest systemem, wszystko jest ze sobą powiązane, a tożsamość ma charakter relacyjny)

• Zasadzie biegunowości (każda idea ma swoje przeciwieństwo i każde z nich zawiera w sobie cząstkę prawdy; należy szukać sensu w każdym zachowaniu nawet tym dysfunkcyjnym, bazując na przekonaniu, iż „w dysfunkcji też jest funkcja”)

• Zasada ciągłej zmiany (zmiana, do której dążą klient i jego terapeuta, jest procesem który składa się z przeciwieństw, np. klient próbuje się zmienić, jednocześnie się tego boi; terapeuta balansuje więc pomiędzy akceptacją klienta takim, jakim jest w danej chwili, a konsekwentnym naciskiem na zmianę)

  Terapii DBT towarzyszy jasna hierarchia celów na każdym etapie leczenia. Są to odpowiednio: 1) zmniejszenie zachowań samobójczych i zagrażających życiu, 2) zmniejszenie zachowań, które przeszkadzają w leczeniu, 3) zmniejszenie zachowań, które mają poważny wpływ na jakość życia, 4) zwiększenie umiejętności radzenia sobie.

Dla kogo? Terapia DBT została stworzona w celu leczenia pacjentów z rozpoznaniem zaburzenia osobowości borderline, do czego nadal konsekwentnie się ją stosuje. Polecana jest również jako terapia osób z przewlekle występującymi myślami samobójczymi.

3. Terapia poznawcza oparta na uważności (Mindfulness-Based Cognitive Therapy, MBCT)

   Terapia MBCT obejmuje techniki, które mają pomagać klientowi stać się bardziej świadomym tego, czego doświadcza w danym momencie przez dostosowanie się do wydarzających się co chwilę zmian w umyśle i ciele. Prowadzona jest w 8-tygodniowym cyklu. W trakcie cotygodniowych zajęć uczestnik uczy się w praktyce uważnej medytacji i praktykuje uważność z pomocą nagrań przekazywanych mu do domu. Terapia MBCT obejmuje również podstawową edukację na temat depresji oraz zestaw ćwiczeń, które ukazują związek między myśleniem i odczuwaniem. Pacjent uczy się w jaki sposób może troszczyć się o siebie, kiedy zauważy spadek nastroju. W terapii MBCT nie próbuje się zmieniać treści negatywnych myśli, a zachęca się raczej do zmiany swojego podejścia do nich, tak aby pacjent nabrał świadomości, że są to tylko ulotne zdarzenia w umyśle lub ciele, w odniesieniu do których można dokonać wyboru czy się w nie zaangażować. Pomaga to przełamać stare skojarzenia między negatywnym nastrojem i myśleniem prowadzące do nawrotów depresji.

Dla kogo? Terapia MBCT polecana jest szczególnie dla osób zmagających się z zaburzeniami nastroju. Została opracowana jako podejście przeznaczone dla osób, u których zachodzi ryzyko kolejnego nawrotu depresji i które chciałyby nauczyć się, jak przez długi czas utrzymać dobre samopoczucie.

4. Terapia schematów (Schema Therapy, ST)

  Terapia schematów to podejście łączące założenia terapii poznawczej-behawioralnej (nastawienie na rozwiązywanie konkretnych problemów życiowych), psychodynamicznej (przekonanie o wadze wczesnych doświadczeń rozwojowych w kształtowaniu się dysfunkcyjnych schematów) oraz terapii Gestalt (praca z emocjami pacjenta i dostrzeganie ich złożonej struktury; stosowanie technik wyobrażeniowych, dramy). Kluczowym pojęciem w ST jest wczesny dezadaptacyjny schemat– ogólny, wszechogarniający jednostkę wzorzec, który składa się ze wspomnień, emocji, przekonań oraz wrażeń cielesnych dotyczących jej samej i jej relacji z innymi.

 Schemat wykształca się zazwyczaj w dzieciństwie lub w okresie dojrzewania w odpowiedzi na niezaspokojenie podstawowych potrzeb, takich jak:
(1) Potrzeba podstawowego bezpieczeństwa i stabilności;
(2) Potrzeba autonomii, kompetencji i własnej tożsamości;
(3) Potrzeba swobody w wyrażaniu swoich uczuć i potrzeb;
(4) Potrzeba spontaniczności i zabawy;
(5) Potrzeba realistycznych granic i samokontroli.

Celem terapii schematów jest zidentyfikowanie dezadaptaycjnych schematów i stylów radzenia sobie z nimi, które pomagały nam przetrwać jako dzieciom, ale w dorosłym życiu stają się problematyczne – powodują kłopoty w relacjach z innymi, zachowania autodestrukcyjne, uzależnienia itd. W terapii dążymy do zwiększenia świadomej kontroli nad nimi i osłabienia ich wpływu na aktualne sytuacje powiązanych ze schematami wspomnień, emocji, myśli i zachowań.

Dla kogo?  Terapia schematów dedykowana jest przede wszystkim pacjentom z chronicznymi zaburzeniami psychicznymi, w tym z zaburzeniami osobowości.

Jeżeli szukasz psychoterapii w Krakowie, możesz zapisać się w naszym ośrodku Nurty, korzystając z dwóch prostych sposobów:

– Napisać do nas e-mail: fundacja.bezklamek@gmail.com (odpisujemy pon-pt od 8 do 20; staramy się to robić w dniu otrzymania wiadomości). W treści podaj interesujący Cię termin (lub Twoje możliwości). Możesz wskazać psychoterapeutkę, do której chcesz się zapisać. Jeśli ta osoba nie będzie miała terminu, poinformujemy Cię o możliwości zapisu do kolejki (o ile dany specjalista taką prowadzi) lub zaproponujemy innego psychoterapeutę
– Możesz również zadzwonić na numer +48 786907645 – Jeśli jednak wybierzesz tę formę kontaktu, prosimy o telefon w pn-pt w godzinach 9-19. Gdybyśmy nie odbierali, możesz pozostawić SMS, oddzwonimy w najbliższej możliwej chwili