TRAUMA I JEJ NASTĘPSTWA

Doświadczenie traumy, czyli bardzo stresującego wydarzenia, które stanowi realne zagrożenie dla naszego dobrostanu, może doprowadzić do rozwoju zaburzeń adaptacyjnych. Sprawiają one, że ciężko jest odnaleźć się w nowej rzeczywistości i utrudniają normalne funkcjonowanie.

Małgorzata Stawarz

Stres, kryzys i trauma

       Każdy z nas doświadcza w życiu trudnych sytuacji, które mogą wywoływać stres. Stres definiujemy jako stan psychiczny będący efektem doświadczania lub postrzegania wyzwań (fizycznych lub emocjonalnych) jako przekraczających nasze zasoby i umiejętności radzenia sobie.Czasem sytuacja stresowa zbliża się do granic zdolności adaptacyjnych jednostki – oznacza to, że nie potrafimy sobie z nią poradzić wykorzystując strategie, które zawsze się sprawdzały. Może też dojść do przekroczenia tych granic. Jeśli jesteśmy w takiej “granicznej” sytuacji, a działający stresor jest tak silny, że nie działają nasze typowe strategie radzenia sobie, mówimy o kryzysie. Gdy wydarzenie oprócz silnego stresu wywołuje również strach o nasze zdrowie i życie – wtedy mówimy o traumie. Przeżycie traumatycznej sytuacji może wiązać się z wystąpieniem zaburzeń adaptacyjnych, które objawiają się prawie natychmiast po zakończeniu sytuacji – są to m.in. PTSD, cPTSD czy ASD. Symptomy zaburzenia mogą też ujawnić się na długo po zdarzeniu – przykładem może być odroczone PTSD, gdzie objawy obserwujemy zazwyczaj około 6 miesięcy po zakończeniu działania stresora.

Zaburzenia adaptacyjne wywołane traumą

       Wśród zaburzeń adaptacyjnych, które występują po doświadczeniu traumatycznym, najbardziej powszechnie znanym jest PTSD, czyli zaburzenie stresowe pourazowe. Według klasyfikacji DSM – 5 (to klasyfikacja zaburzeń psychicznych stworzona przez Amerykańskie Towarzystwo Psychiatryczne) PTSD wywoływane jest skrajnie przerażającym i stresującym zdarzeniem, które zagraża życiu i wykracza poza granice zwykłego, codziennego doświadczenia. By zdiagnozowano PTSD przyjmujemy, że jednostka bezpośrednio doświadczyła sytuacji stresowej (dopuszczalna jest też sytuacja, że dowiedzenie się o traumie, której doświadczyła osoba bardzo bliska może wywołać PTSD). Objawy muszą utrzymywać się minimum miesiąc. Symptomy jakie towarzyszą zaburzeniu stresowemu pourazowemu to:

● intruzje (czyli powracające – np. pod postacią koszmarów nocnych – wspomnienia traumatycznej sytuacji)
●   unikanie sytuacji, które mogą o traumie przypominać
●   negatywne przekonania na temat własnej osoby i świata
●   nadmierna czujność
●   podniesiony poziom lęku i agresji
●   obniżony nastrój.

O podobnych objawach możemy mówić również w przypadku cPTSD, czyli zespół złożonego stresu pourazowego/zespołu złożonej traumy (complex post – traumatic stress disorder). Główną różnicą między tymi dwoma zaburzeniami jest charakter sytuacji, która wywołała zaburzenie. Podczas gdy PTSD powodowane jest raczej wydarzeniem jednorazowym, tak cPTSD występuje na skutek doświadczania długotrwałej, powtarzającej się sytuacji traumatycznej, z której jednostka nie może uciec (np. bycie ofiarą wielokrotnej przemocy seksualnej w dzieciństwie). Oprócz symptomów charakterystycznych dla PTSD, zespół złożonej traumy wiąże się również z dysregulacją emocjonalną i trudnościami w relacjach i może doprowadzić do rozwoju zaburzeń osobowości u jednostki.

O ostrym zaburzeniu stresowym (acute stress disorder, ASD) mówimy natomiast wtedy, gdy objawy – takie jak poczucie odrealnienia, lęk, agresja, stany depresyjne – pojawiają się krótko po zdarzeniu i utrzymują minimum 2 dni, ale nie dłużej niż miesiąc.

Techniki leczenia traumy

 Doświadczenie traumy, czyli bardzo stresującego wydarzenia, które stanowi realne zagrożenie dla naszego dobrostanu, może doprowadzić do rozwoju wymienionych zaburzeń adaptacyjnych. Sprawiają one, że ciężko jest odnaleźć się w nowej rzeczywistości i utrudniają normalne funkcjonowanie.

W ramach zapobiegania rozwojowi tych zaburzeń stosuje się krótkoterminową terapię kryzysową, której celem jest pomoc jednostce w przejściu przez bieżący kryzys (zakładając, że funkcjonowała dobrze przed doświadczeniem sytuacji traumatycznej).

 Objawy takie jak intruzje, poczucie odrealnienia, obniżony nastrój, podniesiony poziom lęku i agresji świadczyć mogą o wystąpieniu PTSD, cPTSD lub ASD. Dobre rezultaty u osób, u których już rozwinęły się te zaburzenia adaptacyjne, przynosi terapia poznawczo – behawioralna. Stosuje się w jej toku m.in. technikę zwaną techniką przedłużonej ekspozycji. Zakłada, że wielokrotne i szczegółowe opisywanie zdarzenia powoduje osłabienie powiązanych z nim reakcji emocjonalnych. Inną metoda jest technika stopniowej ekspozycji, w której doprowadza się do konfrontacji z budzącą strach sytuacją w bezpiecznych i kontrolowanych warunkach. Popularność zyskuje również terapia EMDR, powstała na podstawie zaobserwowanej zależność między szybkimi i powtarzającymi się ruchami gałek ocznych a mniejszą intensywnością niepokojących myśli i emocji. Technika ma za zadanie pomóc pacjentowi przepracować trudne wspomnienia, co umożliwia “gojenie się” ran psychicznych. W tym rodzaju terapii wykorzystywana jest stymulacja bilateralna, która prowadzi do pojawienia się w mózgu wolnych fal – charakterystycznych dla stanu snu REM. Dzięki temu wspomnienia wywołujące ból mogą zostać przeniesione z ciała migdałowatego (miejsca w mózgu odpowiedzialnego za reakcje lękowe) do kory nowej, gdzie przechowywane stają się łatwiejsze do zaakceptowania i przepracowania. W leczeniu cPTSD dużą skuteczność wykazuje terapia dialektyczno – behawioralna połączona z technikami przedłużonej ekspozycji bądź przetwarzania poznawczego. Oprócz koncentracji na zmianie myśli, przekonań i zachowań (jak w terapii poznawczo – behawioralnej) DBT skupia się także na akceptacji i regulacji emocji, co jest bardzo ważne w przypadku borykania się z PTSD. Uzupełnieniem terapii jest czasami leczenie farmakologiczne, na które składa się przyjmowanie leków przeciwdepresyjnych i przeciwpsychotycznych.

Autorka: Małgorzata Stawarz, studentka psychologii stosowanej na Wydziale Zarządzania i Komunikacji Społecznej Uniwersytetu Jagiellońskiego

Jeżeli szukasz psychoterapii w Krakowie, możesz zapisać się w naszym ośrodku Nurty (https://www.fundacjabezklamek.pl/psychoterapia/), korzystając z dwóch prostych sposobów:

– Napisać do nas e-mail: fundacja.bezklamek@gmail.com (odpisujemy pon-pt od 8 do 20; staramy się to robić w dniu otrzymania wiadomości). W treści podaj interesujący Cię termin (lub Twoje możliwości). Możesz wskazać psychoterapeutkę, do której chcesz się zapisać. Jeśli ta osoba nie będzie miała terminu, poinformujemy Cię o możliwości zapisu do kolejki (o ile dany specjalista taką prowadzi) lub zaproponujemy innego psychoterapeutę
– Możesz również zadzwonić na numer +48 786907645 – Jeśli jednak wybierzesz tę formę kontaktu, prosimy o telefon w pn-pt w godzinach 9-19. Gdybyśmy nie odbierali, możesz pozostawić SMS, oddzwonimy w najbliższej możliwej chwili